Parşömene yazılmış 2000 yıllık bir kitap asırlar sonra çözüldü. Yapay zekadan destek alan bilim insanları, kitapta ne yazıldığını ortaya çıkardı. Antik Yunan ile yazılan kitap Roma İmparatorluğu’na Avrupa’ya hükmettiği döneme ait.
MS 79 yıllarda Vezüv Yanardağı’nın patlamasıyla gömülen antik belgelerden biri yapay zekayla çevrildi. Özel bir parşömene yazılan kitap, Oxford’da bulunan Bodleian Kütüphanelerinde saklanıyordu. Kitap karbon bazlı mürekkeple yazılmış antik Yunanca metinlerden oluşuyor.
Yapay zekayla tarihi metinlerin gizemi çözülüyor
Bodleian Kütüphanelerinin yöneticisi Richard Ovenden, kitabın içeriğinin çözülmesine dair, “Görüntüleme ve yapay zeka alanında kaydedilen şaşırtıcı ilerlemeler, neredeyse 2.000 yıldır okunmayan parşömenlerin içine bakmamızı sağlıyor” diyerek ifade etti.
Herculaneum parşömenlerinin antik Yunan ve Roma bilginlerine ait derin felsefi ve edebi metinler içerdiği düşünülüyor. Bilim insanları ise eserlere zarar vermemek için sanal yollarla kitapları açarak X-ışını taraması, mürekkep algılama yazılımları ve yapay zeka gibi yaratıcı yöntemlere ilerliyor. Antik Yunan ve Roma bilginlerine ait bilgilerin yer aldığı bu eserlerin aydınlatılması bilim insanlarını da heyecanlandırmaya başladı.
Bilim insanları bu parşömenleri aydınlatmak için 3 boyutlu taraması ve dijital rekonstrüksiyonunu oluşturarak Dmond Light Source’u kullandılar. Daha sonra ise yapay zeka kullanarak papirüs bitkisinin özgünden yapılan ve kağıda benzer bir malzemeyle papirüs üzerindeki mürekkeğ işaretlerini tespit ettiler. Tüm çalışmalar sonrasında kitaptan bir kaç kelimeyi yorumlayan bilim insanları henüz cümleleri tam olarak çözemediklerini ifade etti.
2 kelime çözüldü
Antik Yunancayla yazılan eserde 2 kelime tespit edilebildi. Karışıklık, tedirginlik ve iğrenme anlamalarına gelen διατροπή kelimesidir. Bu kelime metnin birkaç yerinde 2 kez geçiyor. Fakat neye atıf yapıldığı henüz bilinmiyor.
Diğer bir kelime ise olmak anlamına gelen τυγχάνω fiili. Ekip bu durumunun unutulmaz bir deneyim olduğunu ifade ediyor. Araştırmacılar, eserin sonuna ulaşmayı umuyorlar. Paris’te Institut de France’da bulunan bir diğer parşömene yazılanları anlamak için yapay zekayı kullanarak 700.000 dolar kazanmışlardı..
Sanal açılımla eserlere artık zarar verilmeyecek
Günümüzde yapılan çalışmalarla, papirüsleri fiziksel olarak açmadan, metinlerin zarar görmesini önlemek amacıyla dijital yöntemlerle okunması hedefleniyor. Sanal açılım dedikleri bu girişim, ışınları ve diğer ışık kaynaklarıyla yapılıyor. Kısa dalga kızılötesi hiperspektral görüntüleme adı verilen bir teknik, ışığın papirüs üzerindeki siyah mürekkepten yansıma biçimindeki farklılıkları tespit ediyor.
Bu tekniği kullanan parşömenlerden birinde yeni keşfedilen bir pasaj, Platon’un son gecesini flüt çalan bir köle kızın ‘ritim eksikliğini’ dile getirerek geçirdiğini ortaya çıkarmıştı. Parşömen ayrıca Platon’un kurucusu olduğu Atina Akademisi’ne gömüldüğünü doğrulamaya yardımcı oluyor ancak antik düşünürün dinlenme yerinin üniversite arazisi içinde belirlenmiş bir bahçede olduğu ayrıntısını da ekliyor.
